Niet ieder kan doorwrochterwijs boeken lezen

Spinoza’s werk is maar weinig toegankelijk anders dan uit secundaire literatuur de weergave der hoofdlijnen van zijn denken. Maar dat is toch goed zo, de meeste mensen zijn geen wetenschapper die diep in ‘n schrijvers werk duiken en er 50 jaar later uitkomen? Net als bij Erasmus is er geen mens die de oneindig vele teksten heeft onderzocht anders dan de Laus Stultitiæ. Wat mag Holland trots zijn twee geleerden uit Rijnsburg en Rotterdam te hebben voortgebracht!

Er was eens ‘n serie artikelen op de Deutschlandfunk over het ontstaan van het liberale protestantisme: Lessing, Schleiermacher, Von Harnack en Troeltsch, dan de 20e eeuwers Tillich en Bultmann. Ik heb ervan genoten in korte tijd zoveel schitterende informatie te mogen krijgen! Twee jaren daarna werden de uitzendingen herhaald, van mij mag een derde ook zij het dat Luther nu prominent wordt. De persoonlijke God vervaagt of valt weg en er voor in de plaats komt de Natuur. Nu niet een grapjas zijn die stelt dat dan Natuur ’n placebo-God is, daar schieten we niets mee op. Goethe ook natuur: je komt eruit en je gaat erin terug. Maar waar heeft Lessing zijn idee vandaan? De inspiratie allicht van de Franse Revolutie maar de natuur van… Spinoza!

Ik geloof dat de cineast Frans van de Staak gewone boekjes heeft bestudeerd inzake Spinoza maar ook van Kierkegaard. Dan wel kon hij zich goed in de materie inleven en ermee werken. Net als anderen met Sartre, veelal zijn drama’s uit de tekstversie waarmee je zijn gedachten kunt invoelen.

Het 17e eeuwse Nederlands is heus niet zo moeilijk, we hebben het Groot Woordenboek der Nederlandse Taal on-line voor de woorden maar voor de zinnen die ellenlang zonder interpunctie kunnen zijn moet je even slikken. Ook hier ben je na een tijd gewend aan hun schrijfwijze. Maar als de tekst filosofisch is springt de moeilijkheidsgraad wel naar boven.

Ikzelf heb Kierkegaard bestudeerd uit de originele teksten in de vertaling van Hirsch, Spinoza ken ik louter van de lemmæ in naslagwerken. Ik heb ook een print van zijn schema van de kennis.

Eigenlijk is een studie in Latijn onzin, je zou kunnen volstaan met vertalingen. Geen gymnasiast die nog wat aan Latijn doet want hun diploma is meer waard. Dat was het ongerief dat de ouwelui in de Vereniging Vrienden van het Gymnasium deed doorvoelen, altijd maar weer, en erover schreven, dat d’aloude Goetheaanse studiesfeer van zes jaren allang compleet verdwenen is. Die komt niet meer terug hoor.

We moeten het dus doen met secundaire literatuur en misschien alleen maar de Wiki…