Associatief voorval in
Asbeck
of HOE MEN DEMOCRATIE IN ELKAAR TIMMERT
Als in het voor Duitsland zesde oorlogsjaar op 23 maart 1945 te 17:00 Britse (=Schotse) en Canadese troepen na ruim een maand hergroepering de Rijn tussen Rees en Wesel oversteken (Remhagen was al 7 maart) weten zij in zeven dagen het Westmünsterland volledig te bezetten langs het Duits bezet gebied van de Achterhoek om de grens heen. Onderhavig gebied is minder door gevechts- handelingen te velde dan door de laatste twaalf dagen uitgevoerde nachtelijke vlakte- en overdagelijkse precisiebombardementen hevig getroffen. De Duitse tegenstand bestond alleen nog uit de tactiek van “strijdend uitwijken”.
De regenachtige Pasen vindt plaats in bevrijd Westmünsterland onder barre levensomstandigheden maar met zonnestralen in spe.
Rustig maakt het (Brits) Militair Gezag, minder fanatiek in denazificatie dan de Amerikanen, een begin met de democratisering van een oud Duits bestuursapparaat volgens gealliëerd concept in Directives gericht op decentralisatie en ontwikkeling van plaatselijke verantwoordelijkheid. Bovendien worden besturen van Kreis, stad en dorp voorzien van benoemde burgerraden met adviserende stem in de oplossing der grote problemen.
Politiek debat is verboden; het herstel, de opbouw van de stad en de opvang van stromen oostvluchtelingen zijn dagelijkse cura.
De ontmanteling van d’aloude hiëarchische staatsstructuur van de totalitaire staatsvorm is niet meer dan logisch te beginnen. Eenmaal opgebouwd heb ik op landelijk niveau wel zigzag bestuurslijnen kunnen onderkennen.
Het Engelse verkiezingsmodel is coëcitief uitgangspunt. Scheiding van Legislatieve en Executieve is een ingrijpende gebeurtenis voor Duitsland na 1701 deze twee in de preußische staat in een hand te hebben gehad. De latere “tweesporengrondwet” bepaalt voor de bestuursschijven als Bezirk, Kreis en stad de wetgevende topfunctie in tegenstelling tot de uitvoerende Direktor onbezoldigd (ehrenamtlich).
De raad wordt hoofd der gemeente.
Na lange onderhandelingen ontstaat dan een gecompliceerd geknutseld mengsysteem van verkiezingen met een duidelijk meerderheidsbeginsel t.b.v. noodzakelijke stabiliteit in bestuur. Kieskringen zo klein mogelijk - ‘n personele unie (tussen gemeenten) wordt derhalve opgeheven - met afzonderlijke kandidaten volgens van onderaf een rouleringsreglement ondersteunen de democratische gedachte.
Dat deze vorm nog functioneert in de grote Duitse staat bewijst zijn kwaliteit, maar heeft toch niet de schijn meer van een Drieklassen- kiesrecht onder de preußische staat (1849) waarin het belang van de hoogste belastingbetaler de meeste mandaten kreeg toebedeeld tot behoud van heilig conservatisme.
En de Duitsers maar aan het vergaderen in de Burgerraden, beter gezegd per gemeente Commissies van Bijstand!
De NSDAP is natuurlijk verboden, maar membrum solum is niet persé belemmering voor verder persoonlijk functioneren. Blijkens de laatste verkiezing op 5 en 12 maart 1933 was zij in dit landelijk- roomskatholieke gebied aan haar maximum van een op vijf kiezers, partijlidmaatschap zelfs 1 op 10, waarboven de Zentrumpartei (RK) duidelijk overal de meerderheid bleef behouden door vermaarde “stemtrouw”, wat wij ook kennen van het protestantse volksdeel.
De Anticorruptiewet van 22 maart (om burgermeesters weg te pesten) en de Ermächtigungsgesetz (om elke onwelgevallige politicus te breken) de dag daaropvolgend gaven geen wijziging in deze historisch gegroeide politieke gezindheid, ondanks de (eigen) opheffing op 5 juli 1933 van het Zentrum, wat blijkt uit twee degelijke studies: “De NSDAP heeft dan wel de macht gegrepen maar tevens haar psychische grens bereikt in ons Westmünsterland”, einde citaat.
Dit nu wekt hooglijk verbazing bij de zojuist gearriveerde en ingetrokken commandant in het plaatsje Asbeck die door zijn opleiding natuurlijk niet het beeld heeft gekregen “dat elke Duitser een nazi is?” Geenszins, verzeker ik U! Wil men het nu echt zeker weten dan staat vast dat van de 10 procent NSDAP-stemmers maar 1 op 30 “wasecht” de nationaal-socialistische overtuiging wordt toegerekend.
Bekend is dat de meeste leidinggevende Zentrum figuren zich (noodgedwongen) aansloten bij de NSDAP en dat de Duitse bisschoppen voornoemde opheffing heel niet onwelgevallig was daar zij rekenden op een beter resultaat uit de onderhandelingen voor het Concordaat van Duitsland met de Heilige Stoel, wat gerealiseerd werd op 22 juli 1933.
Het is Goede Vrijdag 30 maart dat de Britse commandant eerst te Legden (het buurplaatsje waarmee Asbeck een personele unie onderhoudt) de gemeentesecretaris e.a. ontvangt. Doorgaans hebben de bezoekers eerst nederig meerdere loketten te passeren waarop stante pede is te blijven op de vloer van de overste. Maar het ijs is gelukkig ras gebroken bemerkt geworden zijnd te maken te hebben met beschaafde mensen.
Op Paaszaterdag worden alle bepalingen van de afgelopen 13 jaar buiten werking gesteld.
De officiële bestuursoverdracht hier te Legden door de gemeente- secretaris t.o.v. de overste vindt plaats zonder burgermeester; deze wordt niettemin provisorisch herbenoemd.
Als een 120-vragenlijst voor sociografische data is ingevuld begeven onze contrahenten zich per jeep naar Asbeck, alwaar met moeite een burgermeester door de officier kan worden aangewezen - toch nog een goede keuze naar zal later blijken. De verhoudingen tussen gemeenten en het MG zijn uitstekend geschapen en zullen gedurende de bezettings- tijd voor en na de Duitse onvoorwaardelijke (wat psychologisch “totaal onderworpen” impliceert!) capitulatie op 8 mei 1945 de stadjes van veel chicane bespaard hebben. Dat twee dorpsnazi’s te Asbeck geprotegeerd werden door de oude ambtenarij en de kerk alsmede niet aangegeven werden, kwam gelukkig niet ter kennis van de nieuwe overheid. Wel dat meubels werden ingezameld voor Joden.
Maar een hinderlijk probleem doemt op als de overste’s tolk hapert en van gebrekkig gedag blijk geeft. Onze secretaris nu verzoekt de officier de Herr Rektor van het plaatselijk gymnasium als eigen vertaler te mogen laten assisteren, welke bede wordt beloond met toestemming. Kort daarop komt welhaast door hogerhand bestierd een ongelofelijk voorval zich aandienen: de overste himself bekent reserveofficier te zijn en privé leraar geografie aan het gymnasium te Durham/E, het universiteitsplaatsje insgelijks waar onze Heer Rektor zelf(s) een jaar aan deze Uni heeft gestudeerd!
Dat hier een ware vriendschap tussen beide geestverwanten over de grenzen en geschiedenis heen ontluikt ondanks de gebodsbepaling in de gealliëerde Directive fraternization “met Duitse ambtsdragers en bevolking ten sterkste te ontmoedigen” moge klaar zijn en doen geloven dat deze amicaliteit het stadje Asbeck sub sole prosperitatem (welvaart onder zonnestralen) heeft bevorderd zeker tot ver na de eerste Vrije gemeenteraadsverkiezingen in de herfst van 1946!
Bronnen:
Borkener Jahrbücher Westmünsterland 1951-1999
(40 banden)
Potsdamer Abkommen 1-2 augustus 1945
Directive 17 oktober 1945 e.a., Gealliëerd Opperbevel
Internet>
Geen opmerkingen:
Een reactie posten